గ్రంథం: రసవాద సారస్వతం
రచయిత: చంద్రశేఖర దత్త
అధ్యాయం 22:
వంగధాతు విజ్ఞానం – శీతతత్వ రసయోగ బంధన తంత్రము

తంత్రోక్తి:

“వంగం చ శీతమిత్యుక్తం రసబంధే ప్రబంధకమ్।
తత్కృత్వా మర్దనమితే సుఖసిద్ధిః ప్రజాయతే॥”

వంగధాతువు అంటే ఏమిటి?

వంగం అనగా రాగికి సమీపమైన,
శీతలత్వ గుణముతో కూడిన ఒక లోహము.
ఇది ప్రత్యేకంగా రసవాదకులచే శీతబంధకధాతువుగా ఆదరించబడుతుంది.

వంగధాతువు తత్త్వగత స్వభావం:

శీతత్వం: ఉష్ణద్రవ్యాల తాపాన్ని తట్టుకోగలదు

మృదుత్వం: మర్దనశక్తిని సులభంగా గ్రహిస్తుంది

నిగ్రహతత్వం: పారద రేణువుల్ని బంధించి ఉంచే గుణం కలదు

వర్ణం: నలుపు-పసుపు మిశ్రమ వర్ణంలో ఉంటే ఉత్తమమైనదిగా పరిగణించాలి

వంగధాతు శుద్ధి విధానం:

1. నిమ్మరస పూతన పద్ధతి:

వంగ తుకాళ్లను నిమ్మరసంలో ముంచి, మృదువుగా మర్దించాలి

7 రోజులు నిలిపి, ప్రతిరోజూ ముంచిన రసాన్ని మారుస్తూ శుద్ధి చేయాలి

2. గోమూత్ర పాకము:

వంగ ధాతువు – త్రికటు చూర్ణం – గోమూత్రం

తివాచిన కల్వతో మర్దించి, 3 పుటాలు ఇవ్వాలి

3. త్రిఫలాపాక మార్గం:

త్రిఫలాల రసం – వంగముతో కలిపి ముద్దగా చేసి పుటము ఇవ్వాలి

5 పుటాల అనంతరం వంగంలో నిగ్రహశక్తి పెరుగుతుంది

వంగ ధాతువు మర్దన తంత్రము:

శుద్ధి తర్వాత అరుణ కల్వంపై వంగ మర్దన చేయాలి

మర్దన కాలము: 3 గంటలపాటు

మంత్రము: ॐ वं वंगबन्धनाय नमः।

మర్దన సమయంలో వంగ నిగ్రహ గుణాన్ని పరీక్షించాలి (చూర్ణలాగే అయిపోతుందా లేదా చూడాలి)

వంగ ధాతు ఉపయోగ విశేషాలు:

శీతతత్వ రస బంధనముకి ఇది మదంతుడిగా పనిచేస్తుంది

గంధక మరియు పారద గంధబంధంలో, వంగం ప్రతిస్పందన గుణాన్ని పెంచుతుంది

వంగ రసబంధం వలన రస సిద్ధులు తపస్సు లాంటి ఉష్ణాన్ని నిరోధించగలరు

వంగ ధాతు తో కలిపే సమగ్ర ద్రవ్యాలు:

ద్రవ్యము ఉపయోగం

గంధకము బంధకశక్తి పెరుగుతుంది
హరితకి చూర్ణము శుద్ధి ప్రక్రియను ప్రేరేపిస్తుంది
గోమూత్రం ప్రాకృతిక ఆక్సీకరణ నివారణకర్త
కపిల నిమ్మరసం శక్తి ప్రదమైన రసవర్ధకము

శబ్దతంత్ర గోప్య నియమాలు:

వంగ పుటాల సమయంలో వశికరణ శక్తి ప్రాప్తి జరుగుతుంది

మంత్రోచ్ఛారణ లేకుండా వంగ శుద్ధి నిష్ఫలం

వంగతో ముడిపడి ఉన్న తత్త్వాలను గురుముఖంగా పొందినవారికే గ్రహణయోగ్యం

మంత్రమాలా:

“ఓం వం వంగేశ్వరాయ నమః।
ఓం రసబంధనేశ్వరాయ నమః।
ఓం శీతశక్తి బంధన రూపాయ నమః॥”

(ఈ మంత్రాలను పుటక్రియ ముందు 108 సార్లు జపించాలి)

ముగింపు సూక్తి:

“వంగధాతుం యద్విద్యం తత్త్వజ్ఞః స యోగవిత్।
బంధనం న స ముహ్యేత్ కౌలమార్గే స్వతంత్రతః॥”