గ్రంథం: రసవాద సారస్వతం
రచయిత: చంద్రశేఖర దత్త
అధ్యాయం 6: విజ్ఞానాగ్ని శుద్ధి – రసవాదిలో జ్ఞానతత్త్వ వికాసం

ప్రారంభ శ్లోకం:
విజ్ఞానాగ్నిర్ దహత్యేవ పాపానీతి శృణో మునే।
రసబోధా యదుద్వెల్లా తదానందో హి నిశ్చయః॥

రసవాది – జ్ఞానాన్వేషణలో శుద్ధితత్వం

పాదరసం కేవలం లోహమాత్రం కాదు. అది ఆత్మతత్త్వాన్ని ప్రతిబింబించే చైతన్యబిందువు. దానిని స్పర్శించిన వారికి జ్ఞానాగ్ని చుట్టూ కణాలు మెల్లగా మెల్లగా పరివర్తితమవుతుంటాయి. అయితే, ఈ జ్ఞానతేజస్సు ప్రబోధితమయ్యే ముందు, సాధకుడు తన అంతఃకరణాన్ని శుద్ధించుకోవాలి. అదే “విజ్ఞానాగ్ని శుద్ధి”.

1. జ్ఞానతేజోమయ స్వేదన – అంతర్విచార ఆవిరివ్వడం

రసవాది రసాన్ని స్వేదనంచేసే విధంగా తన లోపాలను విచారంలో కలిపి ఆవిరిచేయాలి.
విచారణ – వేదాంతసారం కాదు, అది జీవితగర్భంలో పొంగే ప్రశ్నల వడగడి.

ఉపాసనా భావన:
“ఓ జ్ఞానాగ్నే! నా మోహపు మంచును కరిగించు.”

2. జ్ఞాన సంస్కార మర్ధన – తాత్విక గిరి నలిపివేత

రసమర్ధన వలె, మనస్సును సత్యంతో రుద్దాలి. ఒక్కో ప్రశ్న, ఒక్కో ఆలోచన – ఒకొక్క సంస్కార కణాన్ని రుద్దే విద్యుత్తు స్పర్శల వలె.

మంత్రమ్:
ఓం తత్త్వస్వరూపిణ్యై నమః
ఓం విజ్ఞానవాహిన్యై నమః

3. వాసనామల నాశనం – అహంకారదుర్గం తొలగింపు

రసంలోని మలాన్ని తొలగించటం లాగా, మన అంతఃకరణంలో ఉన్న “నేనే అన్న” భావాన్ని కాల్చాలి.
ఇది శుద్ధిక్రియలలో అత్యంత దుర్లభమైన దశ. ఇది జరగాలంటే గురుపాదసేవ అను అగ్ని కావాలి.

4. జ్ఞానగంధ సురభి – పరస్పర గ్రాహకత పెంపు

రసవాది గంధకం కలిపినప్పుడు చురుకుతనం పెరుగుతుంది.
అలానే జ్ఞానాన్ని పరస్పర భాష్య, సంభాషణల ద్వారా ప్రగాఢం చేసుకోవాలి.
ఇది సమస్మృతిగా, వివేకానుభూతిగా ప్రగటించాలి.

5. తపన – విద్యా తపస్సు

పఠనము, మననము, నిధిద్యాసనం – ఈ త్రిపుటి విద్యా తపస్సే విజ్ఞాన తపన.
తపన లేకుండా విజ్ఞానం మాదిరిగా అవుతుంది – దీపం లేని దీపస్తంభంలా.

6. స్థిరీకరణ – జ్ఞాన నిశ్చయ స్థితి

రసాన్ని స్థాపించినట్లు, జ్ఞానాన్ని మనస్సులో స్థాపించాలి.
ఏ సందేహమొచ్చినప్పటికీ, బుద్ధి కలత చెంది తొలగిపోకూడదు.
ఇది యోగబలం ద్వారా సాధ్యమవుతుంది.

7. బంధన – పరబ్రహ్మతో జ్ఞానబంధం

ఇక్కడ జ్ఞానం మరి పరాన్నత తాకుతుంది.
రసబంధన వలె, సాధకుని బుద్ధి పరమేశ్వరునితో బంధించాలి.
ఇక్కడ “నేను” అనే బంధనాన్నే “ఆయన” అనే సత్యబంధంగా మలచుకోవాలి.

తాంత్రిక గుహ్యతత్త్వం

ఈ విజ్ఞానశుద్ధి ద్వారం ద్వారా
సాధకుడు పరమతత్త్వముతో తత్శిలీలా అవతారమవుతాడు.
ఇక్కడ రసవాది ఒక పరజ్ఞాన యోగిగా రూపాంతరం పొందుతాడు.
ఇది కేవలం చదివే విద్య కాదు – అనుభవించాల్సిన యాత్ర.

ముగింపు పద్యము

జ్ఞానాగ్నినా తప్తహృదయః
రసవాది న భవేత్కదా।
శివతత్త్వ ప్రయాణవేళా
తత్శుద్ధిరేవ పరిణామకృత్॥