గ్రంథం: రసవాద సారస్వతం
రచయిత: చంద్రశేఖర దత్త
అధ్యాయం 28
శీర్షిక: వంగతత్వ మర్మవిజ్ఞానం – మృదుత్వ బంధ నిగూఢత

తంత్రోక్తి సూక్తి:

“వంగో మృదుత్వసారో హి రసస్య బంధకః శివః।
తస్య యోగేన వంద్యోఽయం జీవనామృత సిద్ధయే॥”

వంగతత్వ పరామర్శ:

వంగము అనగా శుద్ధ సీసము. ఇది రసవాద సిద్ధాంతములో మృదుత్వబంధశక్తికి ప్రతీక. వంగము రస ధాతువుతో మిళితమై బంధాన్ని సుసాధ్యముగా చేయుటకు, రసాయనములో జీవనశక్తిని మేల్కొలిపించుటకు కీలకమైన తత్త్వము. వంగము లేక రసయోగమునందు మృదుత్వము సిద్దించదు.

వంగ లక్షణములు:

లక్షణం వివరము

వర్ణం మృదుత్వ నురుగు వంటి సుపుష్టిత రంగు
తేజస్సు అధికంగా లేదు – మృదుత్వాధిక్యత
ఘనత్వం తక్కువ – గలగలలాడే స్వభావము
వాతనాశన శక్తి అధికముగా ఉన్నది

వంగము శుద్ధికరణము:

1. తంత్రమార్గ శుద్ధి:

ద్రావకము: త్రికటు కషాయము

శుద్ధి పద్ధతి: 3 పుటములు అరపుటముతో వేయించి, ఆవిరి ద్వారా మలములు తొలగించబడును.

2. మంత్రబంధ శుద్ధి:

మంత్ర:
“ఓం వంగేశాయ నమః। మృదత్వబంధ సిద్ధిం మే దేహి॥”

జప సంఖ్య: 1080 జపములు

శుద్ధ సమయంలో నిమ్మకాయలు 8 చుట్టుపక్కల ఉంచి వాయువుల శుద్ధి చేయవలెను.

వంగ మర్దనము:

కల్వము: పచ్చమల్లె రాతి కల్వము

మర్దన కాలము: 16 ఘంటల వరుసగా, ప్రతీ 4 గంటలకు బిల్వద్రావణాన్ని జోడించవలెను.

పరిణామములో: వంగము క్రీమికరింప బడి, గుళికా సిద్ధి స్థాయికి వస్తుంది.

వంగ బంధ ప్రయోగము:

సూత్రము:

“వంగో యదా రసేన యుక్తః, తదా బంధో మృదుత్వమయః।
శక్తినిర్మాణ స్థిరతా చాపి తత్రైవ సిద్ధతా॥”

ప్రయోగదశలు:

1. వంగరసం – వంగము మర్దనములో వచ్చిన మృదుత్వభావముతో రసాన్ని కలిపిన దశ.

2. బంధ యోగము – వంగ రసం + శుద్ధ గంధకము + పాదరసము = మృదుత్వబంధ రసాయనము.

3. పుటీకరణము – అరపుటముతో వేడి నివారణ చేస్తూ గుళికా స్థితికి మలచు.

గోప్యమయ వంగ నామములు:

గోప్య నామము స్వరూప లక్షణము

నీలవంగము నీలనురుగు రంగులో మెరుస్తుంది
సింధూర వంగము తలసరి తెలుపు కలబొత్త రంగులో
అగ్నివంగము అగ్ని వేడి వలె కరిగే శక్తి గలది
వంగబింధుర గంధకసోపానంలో నాణ్యతను పెంచే స్వరూపం

వంగ పుటాల వివరాలు:

పుటము లక్షణము

అరపుటము మృదుత్వాన్ని స్ధిరపరచు మృదువైన వేడి
వంగపుటము ప్రత్యేకంగా వంగ గుళికల బంధ స్థాయికి
గోమయ పుటము శుద్ధికరణ పుటము
నారీబంధ పుట వాతనాశన పుటము – శరీర సంబంధముతో సాద్యమైనది

మంత్రబంధ ప్రయోగ పద్ధతి:

ఆవాహనమంత్రం:
“ఓం వంగేశ్వర్యై నమః।
వంగబంధ ప్రయోగే మహాబలప్రదాయై నమః॥”

మంత్రబంధం తరవాత గంధకతో కలిపి అరపుట వేడి అందించాలి.

తాత్వికత:

“వంగవతం రసమాహతం మృదయతి శుద్ధికృతమ్।
తద్వతీ శక్తి జీవనైకప్రమేయ భవతి॥”