గ్రంథం: రసవాద సారస్వతం
రచయిత: చంద్రశేఖర దత్త
అధ్యాయం 21:
తమ్రమ శుద్ధి – రసయోగ గ్రహణ మార్గము

తంత్రోక్తి:

“తమ్రమంతే శుద్ధిభిర్విధిపూర్వకమాచరేత్।
విషధాతుం రసేఽన్వేష్య శోధయేత్త్వగ్రహేణ చ॥”

తమ్రము అనగా?

తమ్రము అంటే రాగి.
ఇది అగ్నితత్త్వ సహకారిగా, రసయోగాలలో
సిద్ధ రసధాతువుకి ఉపశక్తిగా వ్యవహరిస్తుంది.

ఇది:

రసబంధన పుటాలలో కీలకమైన రసధాతువు

మర్దనయోగ్యంలో పుష్టికర పాత్ర

శరీరస్థితిలో వృషట్వాన్ని ప్రేరేపించే మూలభూతత్వం

తమ్రమ శుద్ధి యొక్క అవసరం:

తమ్రము అసుద్ధ రూపంలో విషతత్వాన్ని కలిగి ఉంటుంది.
ఈ విషతత్వం రసయోగాన్ని నిర్థకంగా చేస్తుంది.
కాబట్టి శుద్ధత తమ్రము ఉపయోగించకపోతే,
పారద గంధక సంయోగము కూడా విఫలమవుతుంది.

తమ్రము యొక్క రకాలు:

1. నవతమ్రము – కొత్తగా గనిలో లభించినది

2. పాత తమ్రము – మేలైన పాక మినుములు కలిగినది

3. తాళతమ్రము – తాళ సంయుక్తమైన మందగుణమైనది

4. పింగళతమ్రము – తెల్లటి మిశ్రమగుణ మాధుర్యత కలది

శుద్ధి విధానము:

1. లేమన పాక పద్ధతి:

తమ్రమును చిన్న ముక్కలుగా చేసి నిమ్మరసంలో 3 రోజులు ఉంచాలి

తరువాత గోమూత్రంలో 7 రోజులు నిల్వ చేసి మర్దించాలి

2. త్రిఫలాపాక పద్ధతి:

హరితకి, బిభీతకి, ఆమలకి చూర్ణము

గోమూత్రంతో కలిపి తమ్రమును పుతద్వారా మరిగించాలి

3. గంధకపుట సహిత శుద్ధి:

గంధకము, తమ్రముతో కలిపి పుటమిచ్చిన తరువాత
మృదుత్వం, చాయా ప్రకాశము పరిశీలించాలి

కల్వ మర్దన తత్త్వం:

తమ్రమును కల్వ మర్దనంలో పిసికి రసయోగ గ్రహణశక్తి కలిగించాలి

కల్వ రాతి – శిలాజ రాతి, గంధక శక్తిని నిలుపగలగాలి

మర్దన సమయంలో మంత్ర:
ॐ तम्रदोषनाशाय नमः।

తమ్రము – రసయోగ గ్రహణ తత్వం:

రసవాదంలో తమ్రము ప్రధానంగా బాహ్య తంత్ర సూత్రాల్లో
వాడబడుతుంది, ఇది రసలోపం లేకుండా పరిపూర్ణతను కలిగిస్తుంది.

తమ్రమ పంగుల శక్తి అనగా –
రసంలో తమ్రము దినచర్యతో కలిసి, పారదగుణాన్ని ఉద్ధరిస్తుంది.

ముఖ్య మంత్రము:

“ఓం హం హాం హ్రీం తమ్రాయ నమః॥”
– ఈ మంత్రమును 108 పుటాల ముందు జపించాలి

గోప్య నియమాలు:

తమ్రమును సూర్యోదయానికి ముందే గ్రహించాలి

అగ్నికోణంలో తమ్రము శుద్ధి జరగాలి

మృదుత్వం వచ్చేదాకా మర్దన ఆగకూడదు

పుతమునకు ముందు మంత్రశుద్ధి చేయకపోతే విఫలం

ముగింపు సూక్తి:

“తమ్రమిష్టపథే శుద్ధిం యో వేత్తి రసమేవ చ।
స భవేత్ కౌలసిద్ధోఽయం ముక్తో మృత్యుం తరేత్ ఖలుః॥”