గ్రంథం: రసవాద సారస్వతం
రచయిత: చంద్రశేఖర దత్త
అధ్యాయం 34
శీర్షిక: రసబంధ సిద్ధాంతము – త్రివిధ బంధ ప్రక్రియ విశ్లేషణ

తంత్రోక్తి:

“బంధే రసః స్థిరత్వం యాతి।
అబద్ధ రసః న శౌచ్యముత్సృజతి॥
తస్మాత్ బంధతత్త్వం గూఢతమం మన్యతే॥”

రసబంధమున లక్ష్యం:

రసము, వంగము, నాగము మొదలైన ధాతువుల పాకము అనంతరం వాటిని స్థిరతకు, నిర్దోషతకు, శక్తిసంపత్తికి కారణమైన తంత్రజ బంధము అనుసంధానించుటకే ఈ బంధ సిద్ధాంతము ప్రయోజనం. రసము బంధితమైనంత మాత్రానే అమృతత్వ గుణాన్ని పొంది, దాహజ్వరనాశకత్వమును అందిస్తుంది.

త్రివిధ బంధ సూత్రములు:

రసతంత్ర గ్రంథములలో బంధములను మూడు విభాగాలుగా వర్గీకరించారు:

1. స్వయంబంధము

2. యోగబంధము

3. తంత్రబంధము

1. స్వయంబంధము:

పదార్థములోని సహజ రసవంతత ద్వారానే బంధతత్వం ఏర్పడిన పద్ధతి.

ఉదాహరణ: గంధకము – శుద్ధికరణపరంగా తానే తాను బంధితమవుతుంది.

లక్షణాలు: శుద్ధరూపంలో వెలిగిపోవడం, ద్రవీకరించని స్థితి, స్వభావ స్ధిరత్వం.

పరిమితి: ప్రబల రసయన ప్రయోగమునకు తగదు. దీర్ఘకాలిక బలప్రదానత తక్కువ.

2. యోగబంధము:

ఇతర మూలికల, ఖనిజాల, ఉష్ణద్రవ్యాల మేళనంతో ఏర్పడిన బంధము.

ఉదాహరణలు: వంగబస్మము – తామ్ర రససమానంగా పాకించి కలిపినప్పుడు బంధము ఏర్పడుతుంది.

క్రియావిధానము: మర్దనము, పుటక్రియ ద్వారా బంధగుణము అభివృద్ధి చేయబడుతుంది.

ప్రయోజనము: మధ్యస్థ రోగనాశకశక్తి, దీర్ఘముపయోగత.

3. తంత్రబంధము:

ఇది అత్యంత రహస్యమైన విధానం. మంత్రశక్తి, న్యాసము, పుటసమయ ఆహుతుల ద్వారా రసపదార్థమును బంధించడమే తంత్రబంధము.

ఉపకరణాలు:

వజ్రఖండ కల్వము

శుద్ధ నారచోపల రసధారికా

శక్తిముద్రిత పుటగర్భ వాహిక

మంత్రక్రియ:

“ఓం రసబంధన తేజసే నమః” (108 సార్లు మర్దన సమయంలో)

“ఓం కలయే బంధయే రసాయ నమః” (పుట ప్రారంభానికి ముందు 28 సార్లు)

ప్రయోజనము:

అమృతతుల్య స్థితి

జ్వరానిలనాశనతత్వం

పరమ బలవర్ధకత

బంధ ఫలిత నిర్ధారణ లక్షణములు:

1. బంధిత రసము నీటిలో విడిపోకూడదు.

2. అగ్ని సమీపంలోనూ ద్రవీకరణ జరగకూడదు.

3. లవణమున క్షిప్తమైతే ద్రవ్య నిశ్చలత చూడబడాలి.

4. శబ్దనాదములకి స్పందన లేకపోవాలి.

గోప్య నామములు – రహస్య బంధద్రవ్యాలు:

అమృతబంధధూతి – అజ్ఞాతరస పుటమున ద్వారా సిద్ధించును.

వీరబంధికా లేహ్యం – వీరశ్రేణి శక్తిసంపన్నులు మాత్రమే గ్రహించగలిగే బంధక పదార్థము.

మహాబంధన మంజుష – జ్ఞానచక్షుష్మతులకు మాత్రమే ఉపదేశయోగ్యం.

రసబంధంలో అహ్నిక నియమాలు:

బంధక క్రియ రోజున నిష్టయుక్త స్నానం, అచల దీపదర్శనం అవసరం.

బ్రహ్మముహూర్త కాలమున రసము మర్దించాలి.

అగ్ని మాధ్యమంగా భైరవ న్యాసం చేసితరువాతే పుట క్రియ చేయాలి.

తంత్రమంత్ర రక్షా:

బంధ సూత్ర సంరక్షణార్థం ఈ మంత్రాన్ని అధ్యయనానంతరం జపించవలెను –

> “ఓం బంధకేశ్వర భైరవాయ నమః।
సర్వతంత్ర రసబంధ ప్రకాషితాయై నమః।
రససిద్ధి బంధప్రదాయై శక్తయై నమః॥”